منتخب‌ عکس‌های علمی هفته از نگاه زومیت؛ از ثبت واضح‌ترین عکس خورشید تا بحران ویروس کرونا

نویسنده: فرید کریمی

جارستان: هر هفته، جالب‌ترین و برترین عکس‌های علمی از سراسر جهان را از نگاه زومیت تقدیم شما خوانندگان گرانقدر می‌کنیم. در دنیای پر رسانه‌ی امروز، تصاویری هستند که به دلیل اهمیت رسانه‌ای خود بارها و بارها دیده می‌شوند و به اشتراک گذاشته می‌شوند. اما از سوی دیگر، برخی از این تصاویر اگرچه با اهمیت باشند، مهجورانه به دست فراموشی سپرده می‌شوند. گاهی برخی از همین تصاویر، گفتنی‌هایی بیش‌ از گزارش‌ها و مقالات پر بازدید دنیای پر خبر امروز دارند. در ادامه به بررسی برخی از تصاویر علمی منتخب هفته به‌همراه داستان نهفته در پَس هر کدام خواهیم پرداخت. با ما همراه باشد:

تصویر دیدنی ناسا از ماسه‌سنگ‌های مریخ

مدارگرد شناسایی مریخ حدود ۱۴ سال است که در مدار سیاره سرخ به سر می‌برد. مدارگرد شناسایی از تجهیزات علمی پیشرفته‌ای بهره می‌برد که یکی از آن‌ها دوربین «های‌رایز» است. عکس جدید مریخ که ملاحظه می‌کنید، توسط دوربین‌های‌رایز از ماسه‌سنگ‌های منطقه دره‌ مارینر مریخ ثبت شده است. این عکس به خوبی زیبایی‌ تپه‌های شنی مریخ را که سیاره‌ی برهوت و مُرده‌ای است را نشان می‌دهد. باز آلدرین دومین فضانوردی که به ماه سفر کرده، روزگاری از ماه به‌عنوان «ویرانه باشکوه» یاد کرده بود، شاید این نام برای هیچ سیاره‌ای به اندازه مریخ بامسماتر نباشد. حداقل می‌دانیم، روزگاری نهرهای پر آبی در سیاره سرخ روان بودند و شاید حیات نیز در آن وجود داشته است!

کشف گنج قرون وسطایی در فاضلاب لندن

حتما شنیدید که می‌گویند، آشغال یکی گنج دیگری است! کشف گنجی باستانی از قرون وسطی در گودال فاضلابی در لندن اثبات همین موضوع است. در این گودال فاضلاب دست‌کم ۱۰۰ اثر باستانی متعلق به قرون چهاردهم و پانزدهم در میان لجن‌های چسبناک کشف شدند. این گنج در عمق ۴ متری مؤسسه هنر کورتالند در خانه سامرست از ساختمان‌های مشهور شهر لندن کشف شد.

در حفاری‌های باستان‌شناسان انگلستانی ظروف سفالی و کارد و چنگال، همراه‌با کاشی‌های کف نادر، لوازم فلزی مانند مهمیز، حلقه، سگک کمربند، یک چنگال با دستگیره استخوانی کشف شد. زنجیر کلفتی در این گودال پیدا شد که تصور می‌شود زمانی به یک شمعدان وصل می‌شده است. خوشبختانه بسیاری از این آثار باستانی تقریبا دست‌نخورده بودند.

به عقیده باستان‌شناسان، آنچه کشف کردند از بقایای قصرهای مجلل قرون وسطایی است که زمانی خیابان استرند را به محله‌ای عیان‌نشین بدل کرده بودند. این قصرهای قرون وسطایی نه‌تنها از خانه سامرست، شاهکار معمار مشهور سِر ویلیام چمبرز که در سال ۱۸۰۱ ساخته شد، بلکه حتی از کاخ تودور گرینویچ نیز قدیمی‌تر بودند.  

ستون‌های خاکستر آتشفشان تال

عکس جدید ماهواره‌ای فوران آتشفشان تال در فیلیپین را نشان می‌دهد. تال دومین آتشفشان فعال در جزایر فیلیپین است که در محل تلاقی چندین صفحه تکتونیکی واقع شده است. قله تال در انتهای جنوبی جزیره اصلی لوزون در فاصله ۶۴ کیلومتری شهر مانیل، پایتخت کشور فیلیپین قرار دارد. همان‌طور که مشاهده می‌کنید، تمام منطقه حوالی دهانه آتشفشان با ستون عظیمی از خاکستر پوشانده شده است. فوران آتشفشان تال ستون‌های دود را تا ارتفاع ۱۴ کیلومتری جو زمین فرستاد و بخش زیادی از خاکستر آتشفشانی نیز به نواحی هم‌جوار خصوصا منطقه آگونسیلو در جنوب غربی آتشفشان تال رفتند. ماهواره سنتینل ۲ متعلق به آژانس فضایی اروپا این عکس را روز پنجشنبه سوم بهمن ثبت کرد.

نخستین مأموریت شبیه‌سازی اکتشافات فضایی با حضور تنها زنان

اولین گروه از فضانوردان زن توانستند پروژه آنالوگ و شبیه‌سازی اکتشاف فضایی هاوایی (HI-SEAS) را پشت سر بگذارند. این مأموریت ۲ هفته‌ای اواخر دی ماه در دامنه کوهستان مانوالوا، هاوایی به پایان رسید. در هر کدام از مأموریت‌های آنالوگ دست‌کم ۶ فضانورد در زیستگاه گنبدی شکلی زندگی می‌کنند تا شرایط زندگی در فضا را شبیه‌سازی کنند. با این حال، اثرات زندگی در جاذبه صفر در این دست مأموریت‌ها بررسی نمی‌شود، بلکه دانشمندان بیشتر به‌دنبال بررسی اثرات روانی انزوا و دوری (از سیاره) و اقامت طولانی‌مدت در فضاهای تنگ، شلوغ و کوچک با حریم خصوصی کم هستند.

مرگ دردناک هزاران پرنده مهاجر در شبه‌جزیره میانکاله، مازندران

^{عکس: تهران تایمز/ خبرگزاری مهر}

هفته گذشته گزارش ناراحت‌کننده‌ای از مرگ هزاران پرنده مهاجر در شبه‌جزیره میانکاله در جنوب شرقی دریای خزر منتشر شد. تا لحظه‌ تهیه این مطلب،‌ آمار تلفات پرندگان حدود ۸۰۰۰ بال اعلام شده است. اما برآورد می‌شود شمار تلفات تا ۱۰ هزار بال نیز برسد. اکثر پرندگانی که تلف شدند هم فلامینگو، اردک ملاقه‌ای و چنگر بودند که لاشه‌هایشان در حوالی سواحل گلوگاه و روستای قلعه‌بان از توابع شهرستان بهشهر پیدا شدند.

^{عکس: تهران تایمز/ خبرگزاری مهر}

درحالی‌که در ساعات ابتدایی انتشار این گزارش دلخراش، علت مرگ پرندگان مهاجر در تالاب بین‌المللی میانکاله نامشخص بود. اما گمانه‌زنی‌های بسیاری وجود داشت، برخی گزارش‌ها از ابتلای این پرندگان به بیماری نیوکاسل و آنفلوانزا خبر می‌داد و حتی برخی گزارش‌ها از تعمدی بودن مرگ پرندگان خبر می‌داد و علت آن را مسموم کردن پرندگان توسط صیادان و شکارچیان غیرقانونی می‌دانست. تا اینکه روز دوشنبه، مسئولان سازمان دامپزشکی کشور در بیانیه‌ای علت مرگ پرندگان میانکاله را «سم بوتولیسم» اعلام کردند.

^{عکس: تهران تایمز/ خبرگزاری مهر}

در بیانیه سازمان دامپزشکی کشور آمده که منشأ این سم به احتمال بسیار ریشه گیاهان پوسیده است. به گزارش خبرگزاری ایسنا به نقل از علیرضا رفیعی‌پور، رئیس سازمان دامپزشکی کشور، باتوجه به اینکه آب تالاب میانکاله نیز راکد و باتلاقی است، بیماری بوتولیسم نیز ناشی از همین شرایط منجر به تولید سم در گیاه و آب در این منطقه شده و با تغذیه پرندگان از این آب و گیاه منجر به تلفات آن‌ها شده است.

هنگامی که شفق قطبی به هواتاب می‌رسد

در این تصویر شفق قطبی بسیار زیبایی به رنگ سبزِ مغز پسته‌ای را در جو کره زمین مشاهده می‌کنید. فضانوردان ایستگاه فضایی بین‌المللی این عکس دیدنی را شکار کردند. هنگامی که این عکس در روز ۲ بهمن، ثبت می‌شد، ایستگاه فضایی در حال عبور از فاصله ۴۲۰ کیلومتری اقیانوس اطلس در سواحل آمریکای شمالی بود. در زیر نورِ شفق قطبی هم هواتابی به رنگ مارمالاد (نارنجی) را ملاحظه می‌کنید که به مانند پتویی ضخیم آسمان را پوشانده است.

ستون‌های آفرینش از دریچه دید اسپیتزر

عکسی که مشاهده می‌کنید، ستون‌های مشهور آفرینش را با جزئیات و دقتی بسیار عالی در نور مادون قرمز نشان می‌دهد. این عکس توسط تلسکوپ فضایی اسپیتزر ثبت شده که روز چهارشنبه پس از حدود ۱۶ سال بازنشسته شد.

اگر حتی اسم «ستون‌های آفرینش (Pillars of Creation)» را قبلا نشنیده‌اید، قطعا حالا که این عکس را می‌بینید، متوجه شدید که قبلا بارها و بارها آن را دیده‌اید. تلسکوپ فضایی هابل در سال ۱۹۹۵ این تصویر دیدنی از غبار و گازهای کیهانی (به شکل خرطوم‌های فیل) در سحابی عقاب را ثبت کرده بود. سحابی عقاب در فاصله ۷ هزار سال نوری از زمین قرار دارد. عکس ستون‌های آفرینش از آن زمان تاکنون تقریبا در همه‌جا به کار رفته از روی تی‌شرت و روی ماگ تا پوسترهای تبلیغاتی و کارت‌پستال.

گزارش تصویری از شیوع ویروس کرونا در چین

گزارش‌های بسیار نگران‌کننده اخیر نشان می‌دهد، شیوع ویروس کرونا ووهان در آسیا و در سراسر جهان رو به فزونی است. اولین موارد ابتلا به این بیماری در اواخر سال ۲۰۱۹ در ووهان از شهرهای عمده و بزرگ چین گزارش شد. از آن زمان، مسافران ووهانی، مردم سایر نواحی کشور چین و سایر کشورهای دنیا از جمله استرالیا، کانادا، کلمبیا، فنلاند، فرانسه، آلمان، هند، ایتالیا، ژاپن، امارت متحده عربی و ایالات متحده را آلوده کرده‌اند. از شواهد این‌طور برمی‌آید که ویروس کرونا ووهان واگیردار است و می‌تواند از انسان به انسان منتقل شود. علائم کرونا می‌تواند مانند سرماخوردگی شامل آبریزش بینی، سرفه، گلودرد، احتمالا سردرد و تب باشد. اما کسانی که دستگاه ایمنی ضعیف‌تری دارند خصوصا خردسالان و افراد مسن، ویروس می‌تواند علائم وخیم‌تری مانند ذات‌الریه یا برونشیت نیز داشته باشد. تا لحظه تهیه این مطلب آمار تلفات ویروس کرونا ۲۱۳ نفر گزارش شده است. در همین حال، تاکنون ابتلای دست‌کم ۹۶۰۰ نفر به ویروس کرونا در سرتاسر جهان تأیید شده است. پس از شیوع ویروس کرونا، مقامات کشور چین تلاش‌های خود را برای مهار شیوع سریع ویروس آغاز کردند و تمهیدات ویژه‌ای را برای کنترل مسافران اندیشیدند.

چهارشنبه ۹ بهمن: یک مامور داوطلب با لباس‌های مخصوص را ملاحظه می‌کنید که در حال ضدعفونی معابر شهر چینگ‌دائو است.

چهارشنبه ۹ بهمن: ساکنان شهر نان‌نینگ برای خرید ماسک از فروشگاه لوازم پزشکی صف کشیده‌اند.

سه‌شنبه ۸ بهمن: لیو جون (سمت چپ)، یکی از اعضای تیم پزشکی دانشگاه پزشکی سین‌کیانگ در اورومچی قبل از عزیمت به شهر ووهان، در حال خداحافظی با همسرش است.

سه‌شنبه ۸ بهمن: در این عکس ورود پرواز ووهان به شهر انکوریج در ایالات آلاسکا آمریکا را ملاحظه می‌کنید. دولت ایالات متحده با پروازی اختصاصی شهروندان و دیپلمات‌های خود را از کنسولگری این کشور در ووهان به خاک آمریکا رساند.

سه‌شنبه ۸ بهمن: مون جه-این رئیس‌جمهور کره جنوبی برای بازرسی از مرکز ملی پزشکی در سئول ماسک پوشیده است.

سه‌شنبه ۸ بهمن: مأمور امنیتی در ایستگاه قطار سریع‌السیری که هنگ‌کنگ را به چین وصل می‌کند، با لباس مخصوص در حال ضدعفونی قطار است.

سه‌شنبه ۸ بهمن: کارکنان فرودگاه شهر نووسیبیرسک روسیه، با دستگاه‌های دمانگار دمای مسافرانی که از پکن وارد فرودگاه شده‌اند را بررسی می‌کنند.

سه‌شنبه ۸ بهمن: شرکت کری لم چنگ، رئیس اجرایی هنگ‌کنگ در یک کنفرانس خبری. لم در این کنفرانس خبری اعلام کرد که کشور چین با بستن برخی از ایست‌های بازرسی مرزی و محدود کردن پروازها و قطارها از مسافرت مردم به هنگ‌کنگ جلوگیری می‌کند.  

سه‌شنبه ۸ بهمن: دانش‌آموزان قبل از ورود به کلاس درس در شهر پنوم‌پن پایتخت کشور کامبوج، دست‌های خود را با محلول ضد عفونی می‌کنند.

دوشنبه ۷ بهمن: ۲ تن از ساکنان شهر ووهان در حال قدم زدن در خیابان‌های شهر هستند که با شیوع بیماری کرونا، به شهر ارواح بدل شده است.  

یکشنبه ۶ بهمن: شخصی با لباس، ماسک و عینک در حال قدم زدن در خیابان تقریبا خالی شهر پکن است.

شنبه ۵ بهمن: اعضای کادر پزشکی بیمارستان صلیب سرخ ووهان، در حال انتقال یک بیمار هستند.

جمعه ۴ بهمن: کارگران به‌وسیله ده‌ها بولدوزر در حال ساخت بیمارستان مخصوص بیماران کرونا در شهر ووهان هستند.

پنجشنبه ۳ بهمن: کارگران کارخانه‌ای در استان هبی چین در حال ساخت ماسک‌های محافظ صورت هستند.

پنجشنبه ۳ بهمن: مسافران با ماسک محافظ در انتظار قطار در ایستگاه راه‌آهن شهر پکن.

پنجشنبه ۳ بهمن: مسافران فرودگاهی در اوزاکا، ژاپن با دستگاه دمانگار بررسی می‌شوند.

جمعه ۱۱ بهمن: کره جنوبی با پروازی اختصاصی شهروندان خود را از شهر ووهان چین خارج کرد. در این عکس شهروندان کره جنوبی را در فرودگاه گیمپو در سئول ملاحظه‌ می‌کنید.

کف‌های دریایی در سواحل اسپانیا

طوفان زمستانی گلوریا جریان عظیمی از کف دریایی را به سواحل اسپانیا آورده است. دانشمندان به درستی نمی‌دانند، چرا ساحل شهر تسسا د مار از کف پوشیده شده است. اما تصور بر این است که کف‌ها هنگامی شکل می‌گیرند که حباب‌های هوا و سورفکتانت‌ها (مولکول‌هایی که به آب و مواد دیگر می‌چسبد) بر اثر طوفان با هم واکنش نشان دهند. از آنجایی که سورفکتانت‌ها می‌توانند حامل انواع آلاینده‌ها باشند، به مردم هشدار داده شده تا از نزدیک شدن به این کف‌های دریایی خودداری کنند.

عکس دیدنی هابل از کهکشان مارپیچی

کهکشان مارپیچی میله‌ای «ان‌جی‌سی ۱۰۲۲» در این عکس جدید تلسکوپ فضایی هابل، بازوها یا همان میله‌های مشکی و قرمزش را باز کرده است. درحالی‌که اکثر کهکشان‌های مارپیچی میله‌ای، بازویی از ستارگان در مرکز خود دارند، بازوی مرکز کهکشان ان‌جی‌سی ۱۰۲۲ با سایر کهکشان‌های مشابه اندکی تفاوت دارد. در عوض، می‌توانید بازوهای چرخان این کهکشان را در دو انتهای کهکشان مشاهده کنید. هابل این تصویر را به‌عنوان بخشی از مطالعه خود از سیاهچاله‌ها ثبت کرده است. سیاهچاله‌ها از ترسناک‌ترین پدیده‌های نجومی هستند که به عقیده ستاره‌شناسان در مرکز اکثر کهکشان‌های مارپیچی وجود دارند.

کشف آثاری از جنگجویان آمازون در روسیه

باستان‌شناسان طی حفاری‌هایی در منطقه وارونژ، روسیه خبر از کشف اجساد چهار زن جنگجو دادند. این زنان باستانی به‌همراه مصنوعاتی مانند نیزه، سَربند و سایر مصنوعات کشف شدند. باستان‌شناسان عقیده دارند که این زنان احتمالا گروهی از جنگجویان معروف به «آمازون‌ها» بوده‌اند. آمازون‌ها احتمالا از عشایر سکایی بودند که روزگاری در اِستِپ‌های جنوب روسیه زندگی می‌کردند. آمازون‌ها دسته‌ای از زنان جنگجو بودند که مردان را به خود راه نمی‌دادند. هومر، حماسه‌سرای بزرگ یونان و هردوت، مورخ شهیر هر دو در آثار خود بارها به آمازون‌ها اشاره کرده‌اند. اما علاقه به آمازون‌ها به همین‌جا ختم نمی‌شود، بلکه تا همین حالا هم ادامه داشته و مجموعه‌های فانتزی مانند «زینا: شاهدخت جنگجو» و « واندر وومن» نیز از افسانه آمازون‌ها الهام گرفته‌اند.

درحالی‌که باستان‌شناسان از مدت‌ها قبل نسبت به وجود آمازون‌های حقیقی مشکوک بودند، اما تاکنون آثار واقعی از این جنگجویان باستانی کشف نشده بود. در همین حال، باستان‌شناسان قبلا هم سربندهایی شبیه به آنچه در عکس می‌بینید را کشف کرده بودند، اما نمونه‌ای که در روسیه کشف شده در وضعیت بسیار خوبی قرار دارد و تقریبا دست‌نخورده باقی مانده است.

اجساد این چهار زن در چندین گودال به‌همراه بیش از ۳۰ پیکان، افسار اسب، قلاب آهنی، چاقو، نیزه و همین‌طور ظروف سفالی، بخوردان پیدا شدند. باستان‌شناسان برآورده کرده‌اند که قدمت این آثار به نیمه‌ی دوم قرن چهارم پیش از میلاد بازمی‌گردند. در کنار یکی از زنان باستانی که تصور می‌شود در هنگام مرگ حدود ۵۰ سال داشته، یک سَربند طلا با حکاکی‌هایی از نقوش گیاهان، یک آینه برنز بزرگ، دو نیزه و یک دستبند نیز کشف شد.

تصویر شگفت‌انگیز تلسکوپ دانیل کی آنوی از سطح خورشید

ستاره‌شناسان روز چهارشنبه عکس شگفت‌انگیزی از سطح خورشید منتشر کردند. به عقیده ستاره‌شناسان این عکس، واضح‌ترین و بهترین عکسی است که تاکنون از سطح خورشید ثبت شده است. عکس فوق توسط تلسکوپ خورشیدی دانیل کی آنوی، بزرگ‌ترین تلسکوپ خورشیدی جهان به ثبت رسیده است. تلسکوپ خورشیدی دانیل کی آنوی از روز چهارشنبه شروع به کار کرد و توانست در اولین روز کاری خود این تصویر حیرت‌انگیز را ثبت کند.

مقاله‌های مرتبط:

• منتخب‌ عکس‌های علمی هفته؛ بیست و سوم
• منتخب‌ عکس‌های علمی هفته؛ سری بیست و دوم

اشکال شبیه لانه‌زنبور عسل که در تصویر مشاهده می‌کنید، ساختار‌های سلولی موسوم به «گرانول» هستند که هر کدام حدود ۱۶۰۰ کیلومتر مربع مساحت دارند. تلسکوپ خورشیدی دانیل کی آنوی در جزیره مائویی هاوایی قرار دارد و متعلق به رصدخانه ملی خورشیدی ایالات متحده آمریکا است.

جف کوئن، ستاره‌شناسی از دانشگاه هاوایی در انستیتوی نجوم مانوئا در هاوایی در این مورد اظهار داشت:

این واقعا بزرگ‌ترین جهش در توانایی بشر برای مطالعه خورشید (از زمین) از دوران گالیله تاکنون است.  

تلسکوپ خورشیدی دانیل کی آنوی این عکس را از فاصله ۱۴۹ میلیون کیلومتری خورشید ثبت کرد. تصاویری که این تلسکوپ خورشیدی ثبت کرد، بخشی از عملیات آزمایشی موسوم به «نخستین نور» بود. تلسکوپ دانیل کی آنوی دارای یک آینه اصلی به قطر ۴ متر است و هزینه ساخت آن هم حدود ۳۴۴ میلیون دلار بوده است. تلسکوپ دانیل کی آنوی بر فراز قله آتشفشان هالئاکالا قرار گرفته است. هالئاکالا در زبان هاوایی به‌معنای «خانه خورشید» است. نام‌گذاری تلسکوپ هم به احترام دانیل کی آنوی، سناتور دموکرات ایالت هاوایی انجام گرفته که در سال ۲۰۱۲ درگذشت. آقای آنوی تلاش زیادی کرد تا ایالت هاوایی را به یکی از قطب‌های نجومی نه‌تنها در خاک آمریکا بلکه در جهان بدل کند.

خرس قطبی که برای عکاسان دست تکان داد!

روشن رنجوانی، عکاس هندی‌تبار اخیرا در یک سفر اکتشافی در سواحل شرقی گرینلند به سر می‌برد. او درحالی‌که با قایق از ساحل دور می‌شد متوجه یک خرس قطبی روی دماغه‌ی کوهی یخی شد. رنجوانی به خبرگزاری بریتانیایی ساوت وست گفت که دیدن خرس قطبی برای عکاسان به مانند تحقق یک رؤیا می‌ماند. برای همین رنجوانی بلافاصله دست به دوربین شد و لحظه‌ی نابی که می‌بینید را شکار کرد.

این عکاس اهل دهلی‌نو در این رابطه به ساوت‌وست گفت:

می‌دانستم وقتی دست به دکمه‌ دوربین می‌زنم، عکس‌های خوبی می‌گیرم، ولی فقط وقتی بعدا عکس‌ها را وارسی کردم، دیدم چه لحظات جالبی شکار کردم!

کشف بطری جاودگران از دوران جنگ داخلی آمریکا

باستان‌شناسان اعلام کردند، بطری شیشه‌ای مرموزی از مملو از میخ زنگ‌زده را در بزرگراه میان‌ایالتی ۶۴ در ویرجینیا کشف کردند. براساس بیانیه مرکز تحقیقات باستان‌شناسی دانشگاه ویلیام اند مری، این بطری شیشه‌ای احتمالا نمونه‌ای از بطری‌های معروف به «بطری جادوگران» بوده است. باستان‌شناسان در ابتدا کاربرد این بطری که ۱۲ سانتی‌متر بلندی و ۷ سانتی‌متر پهنا دارد را به درستی نمی‌دانستند. اما بررسی‌های بیشتر نشان داد، این بطری شیشه‌ای می‌توانسته نمونه‌ای از بطری‌های جادوگران بوده باشد. بطری جادوگران در اواخر قرون وسطا در فرهنگ‌های مختلف به کار می‌رفته و بعدا توسط مهاجران به آمریکا نیز برده شده است. طرز کار این بطری هم این‌طور بود که شخص باید بطری را در نزدیکی شومینه منزل خود دفن می‌کرد تا میخ‌ها گرم شوند و طلسم جادوگران را بشکنند./ سایت زومیت